Trình tự mời tổ tiên, thắp hương và văn khấn trong ba ngày Tết: hướng dẫn chi tiết theo phong tục Bắc – Trung – Nam

Phong tục & nghi lễ Tết là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt, mỗi dịp xuân về lại gợi nhắc giá trị cội nguồn, sự gắn kết gia đình, cộng đồng. Bài viết này sẽ giới thiệu sâu về một tiểu đề tài mới – Truyền thống dựng cây nêu ngày Tết: Ý nghĩa, cách dựng chuẩn và những điều kiêng kỵ cần biết. Nếu bạn từng nghe qua về cây nêu nhưng chưa hiểu rõ quá trình dựng cây, các vật phẩm trang trí, cũng như lý do vì sao chọn thời điểm đặc biệt để hạ nêu, đây sẽ là hướng dẫn chi tiết dành cho bạn.

Nguồn gốc & ý nghĩa cây nêu ngày Tết

Cây nêu là biểu tượng tâm linh được dựng vào ngày 23 tháng Chạp, ngay sau lễ tiễn ông Công ông Táo về trời. Theo truyền thống Việt Nam, cây nêu là vật trấn giữ, báo hiệu với ma quỷ rằng đây là nhà có chủ, bảo vệ gia đình khỏi điều xấu và mời gọi tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Ở vùng nông thôn xưa, cây nêu còn giúp đánh dấu sự kết thúc, “thanh lọc” năm cũ, mở ra sự khởi đầu may mắn trong năm mới. Trên cây nêu thường treo các vật phẩm mang tính xua đuổi tà khí như tỏi, cành xương rồng, hình nộm, khánh đất và thường treo thêm đèn lồng để tổ tiên tìm đường về[2].

Ngày nay, truyền thống dựng cây nêu vẫn được gìn giữ ở nhiều vùng quê, là hình ảnh gợi nhắc ý nghĩa sum vầy, mong sự bình an và phát lộc phát tài cho mỗi gia đình suốt ba ngày Tết.

• Giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống: Giúp thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về bản sắc và tục lệ cha ông.
• Tạo không khí Tết linh thiêng: Kết nối thế giới hữu hình với vô hình qua nghi lễ.
• Nhắc nhở tầm quan trọng của sự đoàn tụ gia đình: Làm tăng giá trị tinh thần những ngày đầu xuân.

Chuẩn bị vật liệu và các bước dựng cây nêu

Để dựng cây nêu đúng chuẩn, bạn cần hiểu từng bước chuẩn bị, lựa chọn nguyên liệu và các vật phẩm trang trí truyền thống. Trong phần này sẽ hướng dẫn bạn đầy đủ chi tiết từ khâu chọn loại cây, vật phẩm cần có đến các công đoạn dựng đúng phong tục.

Lựa chọn vật liệu cây nêu

Cây tre già thẳng, cao khoảng 5 – 6 mét là chọn lựa chuẩn mực nhất. Tre vừa đảm bảo chắc chắn vừa tượng trưng cho sự bền vững, kiên cường, xua đuổi tà khí[2]. Ngoài ra, cần chuẩn bị dây buộc chắc chắn, dao hoặc rìu để gọt vỏ và các vật trang trí.

• 1 cây tre già, cao 5–6m, đã hạ lá chỉ giữ lại chùm lá trên ngọn
• Dây thừng bền hoặc dây rơm
• Khánh đất (chuông đất nhỏ tạo tiếng vang)
• Tỏi khô nguyên củ
• Hình nộm nhỏ, lá dứa, cành xương rồng hoặc giấy xé tua rua
• Đèn lồng, giấy màu hoặc phong bao đỏ để treo lên ngọn nêu

Các bước dựng cây nêu và trang trí

Việc dựng cây nêu thường thực hiện vào trưa hoặc chiều ngày 23 tháng Chạp, sau lễ cúng ông Công ông Táo. Các bước chính như sau:

• Làm sạch thân tre, giữ lại chùm lá ngọn.
• Dùng dây buộc chặt các vật phẩm: khánh đất, tỏi, hình nộm, cành xương rồng, giấy màu… lên gần đỉnh nêu.
• Trang trí thêm đèn lồng/túi đỏ dưới ngọn nêu; có nơi treo thêm chữ Phúc, chữ Tâm.
• Chọn vị trí đất trước sân nhà, đào hố sâu 30–40cm, dựng cây nêu thật chắc, lấp và chèn đất kỹ gốc.
• Sau khi dựng, cả nhà cùng nhau dâng hương khấn tổ tiên cầu mong năm mới an khang, bình an.

Các miền có thể biến tấu thêm các vật phẩm riêng, nhưng những vật xua đuổi tà khí và báo hiệu “nhà có chủ” luôn là chi tiết bắt buộc phải có.

Những điều kiêng kỵ và lưu ý quan trọng khi dựng cây nêu

Theo quan niệm dân gian, dựng cây nêu là nghi thức cầu may nên cần tránh một số điều kiêng kỵ, tuyệt đối tuân thủ các quy tắc cổ truyền để gia đình luôn nhận được sự chở che, bình an của thần linh.

• Không được dựng cây nêu bằng vật liệu mục nát, gãy dập hoặc đã dùng cho việc tang lễ.
• Không treo vật phẩm giả, sắc nhọn hoặc mang nhiều hình hài hung dữ lên cây nêu.
• Không dựng vào buổi tối, gây gián đoạn không khí linh thiêng, cần dựng vào sáng/thanh minh.
• Không dùng cây nêu cho mục đích khác ngoài trừ tà, báo tổ tiên, tránh mê tín thái quá.

Ngoài ra, dựng cây nêu cần sự hòa thuận toàn gia, mọi thành viên trong nhà nên góp sức, tránh cãi vã, xung đột khiến vận khí năm mới bị ảnh hưởng xấu.

Văn hóa hạ nêu và ý nghĩa kết thúc Tết

Sau phần hội hè, cây nêu thường được hạ vào ngày 7 tháng Giêng (gọi là “hạ nêu”). Đây là nghi thức khép lại những ngày Tết linh thiêng, kết thúc thời khắc sum vầy, bắt đầu quay trở lại với nhịp sống thường nhật. Đây cũng là thời điểm các khoản nợ, mượn tiền dịp Tết chính thức có thể thỏa thuận, trả nợ – mang ý nghĩa xóa bỏ khó khăn, xui xẻo, cùng nhau hướng tới một năm mới phát tài[2].

• Gia đình làm lễ nhỏ cảm tạ tổ tiên, dỡ các vật trang trí trước khi hạ nêu.
• Các vật phẩm trên cây nêu có thể chôn, đốt hoặc giải vào các bờ ruộng, tin rằng sẽ mang phúc khí cho mùa màng.
• Không tùy tiện phá cây, tránh làm vỡ khánh đất những ngày đầu năm.

Việc tuân thủ thời khắc dựng và hạ nêu không chỉ là dấu mốc văn hóa mà còn nhắc nhở mỗi người giá trị của sự khởi đầu mới, biết trân trọng từng khoảnh khắc sum họp bên gia đình.

Kết luận

• Truyền thống dựng cây nêu ngày Tết mang nhiều lớp ý nghĩa văn hóa, tâm linh và đoàn tụ gia đình.
• Muốn gìn giữ phong tục, cần nắm rõ cả cách chuẩn bị, giác ngộ ý nghĩa và tuân thủ quy tắc kiêng kỵ.
• Việc kết thúc Tết bằng nghi thức hạ nêu vừa khép lại thời khắc đoàn viên, vừa hướng mỗi người về sự cố gắng tốt hơn trong năm mới.
• Nên chia sẻ cho thế hệ trẻ cách dựng, trang trí và ý nghĩa đặc biệt của cây nêu để phong tục này không mai một.

Khám phá thêm về những phong tục và nghi lễ Tết độc đáo tại https://thucphamplaza.com/tin-tuc/tet-2026/phong-tuc-nghi-le-tet/